HANGİ HAYVANLAR KURBAN OLARAK
KESİLEBİLİR?
Koyun,
keçi, sığır, manda ve deve. Dolayısıyla ancak bu hayvanlardan (veya türdeşleri)
kurban kesilebilir. Tavuk, kaz, ördek, deve kuşu, ceylan gibi hayvanların kurban
olarak kesilmesi geçerli değildir. Kurbanın geçerliliği açısından bu
hayvanların erkek veya dişi olması arasında fark yoktur. Ancak koyunun
erkeğinin, diğerlerinin ise dişisinin kesilmesi daha faziletli görülmüştür.
Koyun
ve keçi sadece bir kişi için; deve, sığır ve manda ise yedi kişiyi aşmamak
üzere ortaklaşa kurban olarak kesilebilir. Bu hüküm Hanefîler dahil üç mezhebe
göre olup Mâlikî mezhebinde parasına ve etine iştirakle ortak kurban kesimi
câiz görülmez.
KURBAN EDİLECEK HAYVANIN YAŞI KAÇ OLMALI?
Koyun
ve keçi cinsinden hayvanlar bir yaşını doldurduktan sonra kurban edilebilir.
Hanefîler de dahil fakihlerin çoğunluğu, koyunun semizlik ve gösteriş olarak
bir yaşındakilerle aynı olması halinde altı ayını tamamladıktan sonra da kurban
olabileceği görüşündedir.
Sığır
ve manda cinsinden hayvanlar iki yaşını, deve ise beş yaşını tamamladıktan
sonra kurban olarak kesilebilirler.
HANGİ HAYVANLAR KURBANLIK OLMAZ?
Kurban
edilecek hayvanın sağlıklı, düzgün, âzaları tamam, besili olması hem ibadetin
gaye ve mahiyetine hem de sağlık kurallarına uygun düşer. Kötürüm derecesinde
hasta, zayıf ve düşkün, bazı âzaları eksik meselâ bir veya iki gözü kör,
kulakları ve boynuzları kökünden kesilmiş, dili kesik, dişlerinin tamamı veya
çoğu dökülmüş, kuyruğu ve memesi kesik hayvanlar kurban olmaz. Ancak hayvanın
doğuştan boynuzsuz, şaşı, topal ve deli, biraz hasta, bir kulağı delinmiş veya
yırtılmış olmasında kurban açısından bir sakınca yoktur. Koyunun daha semiz ve
lezzetli olması maksadıyla doğduğunda kuyruğunun kısmen veya tamamen kesilmesi
kusur sayılmaz.
HANGİ KURBAN SAHİH OLUR?
Kurbanın
sahih olabilmesi için belirlenmiş vakit içinde kesilmesi gerekir. Kurban,
kurban bayramının ilk üç günü yani zilhicce ayının 10, 11 ve 12. günleri,
bayram namazının kılınmasından, 3. günün akşamına kadarki süre zarfında
kesilebilir. Şâfiî mezhebine ve bazı fakihlere göre bu süre, bayramın 4. günü
akşamına kadardır. Bayram namazı kılınmayan yerlerde sabah namazı vaktinden
itibaren kesilebilir. Kurbanın bayramın 1. Günü kesilmesi daha faziletli
görülmüş, kesimin gündüz yapılması tavsiye edilmiştir. Geceleyin kurban kesmeyi
câiz görmeyenler veya mekruh görenler, aydınlatma imkânının yetersizliğinin yol
açacağı muhtemel tehlike, hata ve zorlukları göz önünde bulundurmuş olmalıdır.
Bu sakıncalar yoksa, gece de kurban kesilebilir.
KURBANIN KESİLME MAKSADI NEDİR?
Kur’an’da,
kesilen kurbanlık hayvanların et ve kanlarının değil bu kesimi yapan müslümanın
niyet, takvâ ve bağlılığının Allah’a ulaşacağı bildirilmiştir (el-Hac 22/37).
Esasen
kurbanı diğer hayvan kesimlerinden ayıran da budur. Niyette aslolan kalbin
niyetidir, dil ile açıkça söylenmesi gerekmez. Kurbanda niyetin bu önemi
sebebiyledir ki, Hanefî mezhebinde ortaklaşa kesilen kurbana bütün ortakların
ibadet niyeti ile katılmaları şarttır. Ortaklardan birinin sadece et elde etme
niyetiyle iştiraki diğerlerinin kurbanını geçersiz kılar. Şâfiî ve Hanbelî
mezheplerine göre ise böyle bir ortaklık, kurban ibadetine zarar vermez.
Bir
kimse tek başına kesmek üzere aldığı büyük baş hayvana, sonradan altı kişiye
kadar ortak kabul edebilir.
Kurbanlık
niyetiyle alınan hayvan kesilmeden önce ölürse, zengin kimsenin tekrar
kurbanlık satın alması gerekir, fakir için gerekmez. Kesimden önce kurbanlık
kaybolur, sahibi ikinci defa kurbanlık alır da sonra birinci hayvan bulunursa,
zengin de fakir de bunlardan sadece birini, tercihen daha iyi olanını keser.
Fakirin ikisini de kesmesi gerektiği görüşü fetvada tercih edilmeyen zayıf bir
görüş olup fakirin kesmesinin adak hükmünü alacağı noktasından hareketle söylenmiştir.
Mükellefler
yanlışlıkla birbirlerinin hayvanlarını kesseler, her kesilen kurban, sahibinin
kurbanı olmak üzere sahih olur. Etler dağıtılmamışsa değişim yaparlar, değilse
helâlleşir ve bir fark da talep etmezler.
AZİZ KARDEŞLERİM KURBAN BAYRAMINIZ MÜBAREK OLSUN
ARAŞTIRMACI İLAHİYATÇI EĞİTİMCİ YAZAR SALİH KEBAPÇI
